Art. 28¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego.”
1. Charakter i funkcja przepisu
Art. 28¹ KRO wyposaża jednego z małżonków – tego, który nie posiada tytułu prawnego do mieszkania – w osobiste, rodzinnoprawne uprawnienie do korzystania z lokalu należącego do drugiego małżonka. Przepis ma charakter substytucyjny – działa wtedy, gdy drugi z małżonków nie ma innego tytułu do mieszkania. Uprawnienie to nie ma charakteru majątkowego, a wyłącznie osobisty i funkcjonalny – służy zaspokajaniu potrzeb rodziny.
2. Zakres zastosowania
Uprawnienie to powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i istnieje tak długo, jak długo:
-
małżonkowie pozostają w związku małżeńskim, oraz
-
korzystanie z mieszkania rzeczywiście służy zaspokajaniu potrzeb rodziny.
Ustanie jednej z tych przesłanek (np. rozwód, trwałe opuszczenie mieszkania) powoduje wygaśnięcie prawa z art. 28¹ KRO.
3. Zakres przedmiotowy: „mieszkanie” i „przedmioty urządzenia domowego”
Przez „mieszkanie” należy rozumieć samodzielny lokal służący do stałego pobytu ludzi. Wyłączone są obiekty o charakterze tymczasowym (np. hotele, internaty).
„Przedmioty urządzenia domowego” obejmują standardowe i niestandardowe składniki wyposażenia mieszkania (np. meble, urządzenia AGD, także dzieła sztuki), z wyłączeniem przedmiotów nabytych np. jako lokata kapitału czy służących wykonywaniu zawodu.
4. Charakter prawny uprawnienia
Prawo to jest określane jako podmiotowe prawo względne – uprawniony małżonek może żądać od współmałżonka dopuszczenia do korzystania z lokalu, a w razie sporu – wystąpić z odpowiednim roszczeniem (także w trybie ochrony posiadania). Z prawnego punktu widzenia, jest to tzw. prawo pochodne, wynikające z więzi małżeńskiej, a nie z prawa rzeczowego.
5. Rozporządzanie lokalem przez właściciela
Jeśli lokal stanowi majątek osobisty jednego z małżonków, może on nim swobodnie rozporządzać. Jednak rozporządzenie lokalem naruszające prawo drugiego małżonka wynikające z art. 28¹ KRO może zostać zakwestionowane. W szczególności:
-
można domagać się uznania czynności za bezskuteczną względnie (art. 59 KC),
-
w skrajnych przypadkach – za nieważną (art. 58 KC),
-
można też żądać kompensacyjnego zabezpieczenia (np. w trybie art. 28 § 1 KRO).
6. Orzecznictwo
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 17.01.2017 r., I ACa 571/16
„Z racji zawarcia związku małżeńskiego współmałżonek osoby dysponującej samodzielnym prawem do mieszkania (...) uzyskuje własne prawo podmiotowe do korzystania z tego mieszkania w trakcie trwania małżeństwa i to wyłącznie w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.”
„Utratę uprawnienia dla współmałżonka bez tytułu prawnego do mieszkania wiąże się z ustaniem małżeństwa albo zaprzestaniem korzystania z mieszkania w celu zaspokajania potrzeb rodziny.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28.04.2021 r., I ACa 4/21
„Z racji zawarcia małżeństwa współmałżonek uzyskuje własne prawo do zajmowanego mieszkania drugiego małżonka oraz przedmiotów urządzenia domowego, które to prawo ma charakter wyłącznie osobisty (...).”
„Na mocy art. 28¹ KRO uzyskuje on własną podstawę prawną do korzystania z mieszkania.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 22.01.2014 r., I ACa 624/13
„Korzystanie przez jednego z małżonków z domu wzniesionego (...) na gruncie stanowiącym majątek osobisty drugiego z małżonków (...) nie stanowi podstawy do żądania zapłaty za bezumowne korzystanie.”
Wyrok Sądu Najwyższego z 21.03.2006 r., V CSK 185/05
„Małżonek, którego prawo do korzystania z mieszkania wynika z art. 28¹ KRO, jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów.”
7. Uwagi końcowe
Art. 28¹ KRO stanowi wyraz ochrony rodziny i małżonka ekonomicznie słabszego. Chroni go przed jednostronnym wykluczeniem z lokalu współmałżonka, nawet jeśli formalnie nie przysługuje mu do niego żadne inne prawo.
Jednak uprawnienie to nie jest bezwarunkowe – zależy od trwania małżeństwa i realizowania funkcji rodziny. Nie przekształca się również w prawo majątkowe, a jego funkcją nie jest ochrona osoby, lecz ochrona wspólnoty rodzinnej.
W razie potrzeb prawnych związanych z realizacją art. 28'1 krio, w tym potrzeb ochrony naruszonych praw zapraszam do kontaktu:
LEXTA KANCELARIA ADWOKACKA ADWOKAT GRZEGORZ SARZYŃSKI
Tarnobrzeg, ul. Sikorskiego 2 (dawny Lukullus)
Nowa Dęba, ul. Długa 26,
tel. 880 990 002
